टाण कटाण ढिस…….

टाण कटाण ढिस…….

टाण कटाण ढिस... टाण कटाण ढिस...टाण कटाण ढिस... टाण कटाण ढिस..

ढोल, झांजांच्या गजरात सगुणा त्या घोळक्याच्या पुढे हातवारे करीत तालावर नाचत, अर्धोन्मीलित नजर करून चालल्ये पुढे.

बेधुंदपणे चक्राकार आधी पुढे आणि मग मागे असे तिचे भुज फिरतायत..घोळक्याच्या मनी अपेक्षा, संभ्रम आणि भीती असा मिश्र भाव आहे. जिथे सगुणा थांबेल तिथे तिच्या मुखातून देवी बोलेल...आणि ते खरेच ठरेल...

महिन्यातून एकदा सगुणाचा हा सोहोळा व्हायचा सायखेड्यात.

एका दुपारी राधा आली तिच्याकडे...:
"सगुणे, माझे काही खरे नाही बघ..दलपती हल्ली फार त्रास देतो, म्हणतो तुझा तो शाळिग्राम उचलून फेकून देईन...दोन वर्षे झाली काही नशीब लागले नाही"

दलपती...एक गावातला कुडबुड्या जव्हेरी...रोज दूरच्या डोंगराकडे जातो...खणायला...तिथे गुप्त धन आहे असे त्याला माहित होते म्हणे...

राधेच्या बापाने राधेला हा भला मोठा शाळिग्राम देताना सांगितले होते, हिची रोज पूजा कर, खूप धन लाभ होणार आहे तुम्हाला.

दलपतीची हीच तर तक्रार होती...काही धन नाही आणि लाभ नाही...

"सगुणे, ही अंगठी पण बाबांनी दिली होती त्या पिंडी बरोबर. दलपतीला ती माहित नाही. ती पण तुझ्याकडे ठेऊ का?"

अंगठी ठेऊन राधा गेली. त्यानंतर दोन दिवसात राधा पुन: सगुणाकडे आली आणि "माझा महादेव, त्याने बघ कुठे फेकून दिला" म्हणून खूप रडली.

पुढच्या दोनच दिवसांनी रडण्याची पाळी दलपतीवर आली "अहो कुणी राधेला पाहिले का...सोडून गेली हो मला, कुठे गेली….. माहित नाही..."
झाले, पोलीस पाटील चौकशा सुरु झाल्या.
-----------------------------------------------------------------------------
पंधरा वर्षे लोटली त्यानंतर. काय काय घडले ह्या काळात? खूप... अगदी खूप.

मरीन लाईन्सच्या आपल्या प्रशस्त घरात भानुप्रसाद सकाळी सकाळी जरा सचिंत मुद्रेने विचार करत बसले होते. त्याना नुकताच फोन आला होता, त्यांच्या जड जवाही-याच्या दुकानात किरकोळ चोरी झाली होती काल, त्यासंबंधी होता फोन. त्याना काळजी ह्या चोरीची नव्हती तर ह्यात काही सूचकता असावी हे त्याना जाचत होते. इन्स्पेक्टर मदन त्यांच्या चांगले परिचयाचे होते. त्यांनी त्याना फोन लावला.
"भानुजी बोला, काय मदत हवी?"...मदन बोलले.
"मदन, कालची चोरी तुमच्या कडे सुपूर्त केली आहे पण मला वाटते हे भुरटे काम नाही. ह्यात खोल डाव असावा. असे मला का वाटते कळत नाही पण तुम्ही हे प्रकरण स्वत: हातात घ्यावे असे मला वाटते."..भानू.
"अहो, दास्ताने जरी कनिष्ठ असला तरी हुशार आहे. तो शोध घेतो आहेच आणि माझेही लक्ष आहे. निश्चिंत रहा"….मदन.

दास्ताने तपास करीत होताच. इन्स्पेक्टर मदन त्याच्या खोलीत अचानक आले. कपाटात तीन छोट्या प्लास्टिक च्या पिशव्या त्याना दिसल्या. :
"जे खडे चोरीला गेले त्यांच्याच सारखे काही मी घेऊन आलो आहे" दास्ताने म्हणाला. त्याच्याच वरच्या कप्प्यात अशाच एका पिशवीत मदन ने आणखी एक गोष्ट ठेवली होती ती त्यांनी काढली आणि ह्या खड्याच्या जवळ धरली...खूपच फरक होता त्यात. कुठे हिरकणी आणि कुठे गारगोटी.

"साहेब, ही अंगठी तुम्ही ठेवली होती इथे? मी विचारणारच होतो. आणि मनाशी म्हणाला…

साहेब दोन दिवसापूर्वी कुठे होते कोण जाणे आणि आज ही अंगठी त्यांनी इथे कुठून आणली असावी?

दास्ताने, पंधरा वर्षांपूर्वीच्या एका घटने संबंधीचा एक अतिशय कच्चा दुवा मला मिळाला आणि मी त्या गावी..सायखेड्याला जाऊन आलो परवाच. तेव्हा एक बाई अचानक नाहीशी झाली होती. काहीच दिशा न मिळाल्याने ती केस धूळ खात पडली होती इतकी वर्षे.

चार दिवसापूर्वी मला फोन आला तिथल्या चौकीचा... "येऊन जा, काही धागे दोरे मिळालेत आणि एका स्त्रीचा सांगाडाही सापडला आहे" दास्ताने ऐकताच राहिला...

इन्स्पेक्टर मदन सायखेड्याला पोचले ते तडक सगुणेच्या घरी. गावकरी सांगत होते...दर महिन्याला एक दिवस हिच्या अंगात देवी येते आणि मग काहीना काही नवीन कळते, घडते..बारक्या गोष्टी असतात...आम्ही मौजेने घेतो पण ह्यावेळेचे सारेच भयंकर...सगुणा इतकी चवताळलेली क्वचितच असायची अंगात आल्यावर.

टाण कटाण ढिस... टाण कटाण ढिस...टाण कटाण ढिस... टाण कटाण ढिस..
ढोलकी, झांजांच्या गजरात सगुणा घोळक्याच्या पुढे हातवारे करीत तालावर नाचत, अर्धोन्मीलित नजर करून चालल्ये पुढे..

आणि ती चालली की त्या डोंगरापलिकडच्या खंडारात, जिथे कधी काळी दलप्या जव्हेरी रोज खणायचा धन मिळेल म्हणून. तिथे बराच वेळ घुमली आणि ओरडत किंचाळत एका पडक्या भिंतीपाशी गेली "खणा हिते... खणा हिते ..." आक्रोश केला तिने.

“अन, सायब...आमी खणतोय, खणतोय...आन बगा आली कुदळीच्या टोकास्नी लागून एक फासळी... “

आणि मग गावक-यांनी ही चांदीची एकच जोडवी त्या सांगाड्याच्या पायाच्या बोटाची काढून ठेवलेली मला दिली. तेव्हाच सगुणा पण घाबरतच माझ्यापाशी आली आणि तिने ही अंगठी दिली. म्हणाली.."मला वाटले राधा आज ना उद्या येईल पण आता काय...ही पण तुम्हीच घ्या."

मदन परतले
"दास्ताने त्या अशा चोरीच्या वस्तूची खरेदी-विक्री करणा-या अजितभाईला उद्या इथे बोलाव...मी निरोप दिलाय म्हणा."...मदन.
अजितभाई येऊन विशेष उपयोग झाला नाही. जाता जाता त्या अंगठीवर मात्र त्याची नजर स्थिरावली.
"साहेब..ह्या अंगाठीतले हे रत्न...फार मोलाचे आहे...ते इथे कसे?"
मदन काही बोलले नाहीत. अजितच्या नजरेत मात्र त्याना विशेष चमक दिसली.

ह्या घटनेनंतर दोन दिवसांनी अजितभाईचा घाब-या आवाजात दास्तानेला फोन आला.."अरे दास्ताने, तुझे साहेब मला कुठल्या लफड्यात अडकवणार आहेत...काय भानगड आहे?"
"अरे आत्ता सांगत नाही, साहेब जरा घाईत आहेत आणि मला घेऊन निघाले आहेत कुठेतरी...मग बोलू.."...दास्ताने.

मदन दास्तानेला सांगत होते आपण आता जिथे जातोय तिथल्या माणसाशी माझे बोलणे सुरु झाले की तू एकदम ओरडायाचेस..."अरे "******" तुला मी इतके दिवस कसे ओळखले नाही? इथे तू मुंबईत असून..."
बस.. मग मी तुला बाहेर जा असे सांगितले तर जा नाहीतर आतच थांब"

ठरल्याप्रमाणे दोघे "त्या" घरी पोहोचले...दास्ताने बघतच राहिला...इथे तो कधीच आला नव्हता. आत गेल्यावर त्यांचे छान स्वागत झाले. घर बड्या श्रीमंताचे होते...तो धनिक समोरच बसला आणि मदन बोलायला लागले...इतक्यात दास्ताने ओरडला.."अरे दलप्या तुला मी इतके दिवस कसे ओळखले नाही? इथे तू मुंबईत असून..."

क्षणात तो माणूस मदन ना म्हणाला "कोण हो हा इतका उद्धट.."

लगेच मदन ही रागावूनच म्हणाले "दास्ताने, तुला माहित आहे तू काय बोलतोयस ते? आजच मी रिपोर्ट करून तुला काढून टाकतो की नाही बघ"....
दास्ताने गेला बाहेर.

"माफ करा दास्तानेला कधी कधी झटके येतात...पण काहो त्याने 'दलप्या' म्हटल्यावर तुम्ही का दचकलात?

बरे ते जाऊ दे...पंधरा वर्षापूर्वी "दलपतराव" अशा सहीचे तुम्ही काही कागद पत्र केले होते का.."
"न,,न,,नाही हे काय आज चाललय मदन साहेब?"..

"नाही, सहज विचारले...बर, ही एक जोडवी बघून घ्या कधी अशी पाहिली होती का?...जरा लक्षात रहाण्यासारखा घाट आहे त्याचा"
कपाळावरचा घाम पुसत मालक जरा सावरून बसले "नाही हो मी असे आधी काहीच पाहिले नाही"...

इतक्यात दास्ताने आणि एक पोलीस आत आले...दास्तानेच्या हातात त्या जोडव्यातली दुसरी जोडवी होती.
"हे देवघरात होते साहेब..."

सायखेड्यात मंडळी जमली होती. मदन मध्ये बसले, बाजूलाच सगुणा होती.
"सायब, माल सांगा राधेला कुनी मारलं?"
सगुणे, तुझा त्यात हात नव्हता ना...?..मदन नी एकदम विचारले.
साहेब...”ती कशीअसेल खुनी..”.दास्ताने मदन च्या कानात कुजबुजला.

" म्हणजे दास्ताने तू ठरवून टाकलेस खुनी कोण ते..." मदन

"लक्षात ठेव, सांगाडा बरोबर कुठे होता ते सगुणाला माहित होते. शिवाय, महत्वाचा दुवा जी ती अंगठी ती पण सगुणेकडेच होती...."

"साहेब तुम्हाला काय म्हणायचं?...ही..ही सगुणा..." दास्ताने

"मला काहीही म्हणायचे नाही, फक्त जरा विचार कर" मदन
मदन सांगू लागले...

"सगुणा तू ह्यात फार मोलाचे काम केले आहेस. तुझ्या त्या अंगठीने सारे गूढ उलगडले"
"मला नाही समजले" दास्ताने म्हणाला..

मदन सांगू लागले, अजित जव्हेरी हा चोरीचा माल घ्यायचा, विकायचा. त्याने जेव्हा अगदी प्रथम ही अंगठी माझ्या जवळ पाहिली तेव्हा त्याचे फक्त डोळे बोलले माझ्याशी..ते ही त्याच्या नकळत. लगेच मी त्याच्या पेढीवर गेलो. त्याला विश्वासात घेतला आणि पंधरा वर्षापूर्वी झालेल्या एका व्यवहाराची कागदपत्रे गोळा केली."
"हो, तो मला विचारत होता साहेब मला कुठे अडकवित तर नाही ना..."दास्ताने पुटपुटला

मदन सांगू लागले.."

"माझ्याकडे ती जोडवी होतीच फक्त त्यातली दुसरी जोडवी शोधायची होती. मग मी त्या सधन माणसाच्या घराच्या झडतीसाठी हालचाली केल्या आणि पंधरा वर्षापूर्वीचे ते कागदपत्र आणि सापडलेली ती दुसरी जोडवी...अजून काय पाहिजे? अगदी कसलेला गुन्हेगारही यापुढे हातच टेकेल."

"कसले होते ते कागदपत्र" दास्ताने

"थांबा त्याच्या आधी त्या गुन्हेगारालाच इथे कबुलीजबाब द्यायला बोलावू...अरे, त्या गाडीतल्या आरोपीला जरा इकडे आणा"...मदननी हुकुम सोडला

सर्वांच्या नजरा त्या दिशेला वळल्या...डोळ्यात उत्कंठा, कुतुहूल...कोण असेल हा आरोपी?
बुरखा होता त्याच्या तोंडावर. आणला त्याला.
मदन एकदम ओरडले..."अरे दलप्या.... सांग तूच उरलेले..." आणि त्यांनी तो बुरखा काढला

गावाच्या लोकाना एकदम कळले नाही हा कोण...दास्तानेला बरोबर कळले..."अरे दलप्या" असे त्याने केव्हा कुठे म्हंटले होते ते....

पण सगुणा मात्र डोळे विस्फारून बघू लागली आणि एखाद्या वाघिणीसारखी पुढे झेपावली..."अरे मुडद्या..दलपत रावा..." लोकांनी तिला सावरले.

दलप्या शरमेने खालीच बघत होता..."सांग हरामखोरा तू श्रीमंत कसा झालास" मदन किंचाळलेच...

"मला क्षमा करा, मला शंका होती की राधेच्या त्या महादेवाच्या शाळिग्रामातच धन आहे...मी ती फोडली आणि ...."

त्याला मधेच अडवून मदन म्हणाले... “मंडळी बाकी सारे उघडच नाही का? “

आणि आरोपीकडे बघून म्हणाले..."चला भानुप्रसाद, तुमची पुढची व्यवस्था लावायची आहे".....

मधुसूदन थत्ते
२१-०३-२०१२